کارگاه شاهنامه

تو این را دروغ و فسانه مخوان                 به یکسان روش در زمانه مدان

ازآن هرچه اند خورد با خرد                 دگر بر ره رمز و معنی برد

برای شاهنامه خوانی نیازی نیست که فیلسوف باشید و یا تاریخ نگار ،لازم نیست تاریخ بدانید چرا که قرار است با شرکت در این کارگاه شاهنامه را تاریخ بشناسید، حتا نیازی نیست که بتوانید شعر را خوب و بدون اشتباه بخوانید. اما یک کار باید کرد:

چشم ها را باید شست            جور دیگر باید دید

همانگونه که سراینده شاهنامه می فرماید هیچ یک از اشعار این کتاب بزرگ دروغ نیست و افسانه اشان نمی توان خواند. در این کارگاه یاد خواهیم گرفت که اگر درک بعضی از اشعار برایمان سخت تر نمود بر رویه ی رمز و معنای باطنی آن پی ببریم و این آغاز حرکت ما ایرانیان برای بازخوانی درست و راست ریشه های تاریخی-فرهنگی مان از میان صفحات گرد و غبار تاریخ خواهد بود.

هدف از کارگاه شاهنامه خوانی، درک درست شاهنامه از راه درست خواندن شاهنامه ميباشد

اسطوره ها در شاهنامه: از آغازین بخش شاهنامه چگونگی آفرینش جهان بر اساس باور ایرانیان زرتشتی از کیومرث و سیامک و هوشنگ و طهمورث و جمشید و ضحاک و بعد کاوه و بعد فریدون و تقسیم جهان بین سه پسرش سلم و تو ایرج و کشته شدن ایرج به دست سلم و تور تا نوه ایرج منوچهر.

پهلوانی: حدود دو سوم شاهنامه به داستان های پهلوانی اختصاص دارد که از دوره منوچهر تا حمله اسکند مقدونی به ایران را در بر می گیرد. داستان اصلی این بخش اختصاص به سکاها یا سیستانی ها ، گرشاسپ ، نریمان، سام ، زال و بالاخره رستم دارد. بهترین داستان های این قسمت زال و رودابه، هفت خوان رستم، رستم و سهراب، سیاوش و سودابه، رستم و دیو اکوان، بیژن و منیژه، جنگ های افراسیاب، داستان گشتاسب و ارجاسب باقی ماند هاز دقیقی، رستم و اسفندیار.

تاریخی: سلسله اشکانیان، اردشیر اول پایه گذار و مؤسس سلسله ساسانی، سقوط ساسانیان و تصرف ایران توسط اعراب .

چه عواملی باعث تغییرات ( افزوده ها و پیراستگی ها) در شاهنامه شده اند؟

متن شاهنامه در طی قرنها در اثر عوامل گوناگون تغيير بسيار يافته. برخی از اين عوامل عبارتند از

یک ـ کاتبان کم مايه يا بی دقت ابيات آنرا درست نخوانده و به غلط نسخه برداری کرده اند

دو ـ ناسخانی که طبع شعری داشته اند، هر جا دچار مشکلی شده يا در فهم بيت درمانده اند از طبع خود ياری خواسته و در تاليف شرکت جسته اند

سه ـ صاحبان و خوانندگان شاهنامه، غالباً بر حسب ذوق زمان و يا سليقهء فردی به "اصلاح" سخن فردوسی پرداخته و در نسخه ها دست برده اند

چهار ـ گويندگان يا کاتبانی که انديشه ای خلاف اعتقادات خود درمتن يافته اند و يا سخن فردوسی را در تاييد مطلوب خود کوتاه پنداشته اند به افزودن و کاستن ابيات پرداخته اند

پنج ـ شاعرانی که فريفتهء سخن فردوسی بوده اند، ابيات يا قطعاتی و حتی داستانهایی تمام به تقليد وی برای طبع آزمایی سروده، سپس به پيروی از هوسی خام، اين ابيات يا قطعات را در شاهنامه داخل کرده اند

شش ـ تحول تدريجی زبان فارسی، در کتابت شاهنامه موثر شده و کلمات و عبارات آشنا را جانشين عبارات و کلمات مهجور کرده است

هفت ـ رواج شاهنامه در ميان مردم فارسی زبان و سرزمين هایی که فرهنگ ايران در آنها نفوذ يافته، و همچنين رسم ِ از بر کردن ابيات شاهنامه، به عنوان تمرين در شعر و ادب نيز، راه را برای تصرف در شاهنامه هموار نموده است

هشت: و بالاخره ممیزهای حکومتی در همان اوان تألیف شاهنامه و کمی بعد از درگذشت فردوسی که با گرفتن پول از دستگاه سلطنتی و دربار سلطان های غزنوی اشعار را تغییر داده ، ابیاتی را مناسب با مشی دینی خود بدان افزوده اند یا به گونه ای سانسور و حذف کرده اند. این ابیات همان ها هستند که از نخستین دستنوشته های شاهنامه نیز پیدا می شوند و فقط باید فردوسی و چرایی کار بزرگ او را باز خوانی کرد تا به کشف آنها نائل شد.

از اينرو تفاوت ميان دستنويس های شاهنامه و اضافه و نـُقصان در ابيات آنها، بيش از ساير آثار زبان فارسی ديده ميشود از زمان خود فردوسی تا بيش از دويست سال، نسخه ای از شاهنامه در دست نيست و کهن بودن زبان شاهنامه، باعث دشواری در آراستن متن درستی از شاهنامه و پيراستن آن، از افزوده ها و دگرگونيها ميباشد

 بمنظور مطالعه و درک درست شاهنامه، آغازگر مطالعه ای تطبیقی میان شاهنامه و ادبیات اوستایی خواهیم بود. اين کارگاه مجازی شاهنامه محيطی  خواهد بود فرهنگی ـ آموزشی و در برگيرنده افراد با ديدگاههای سياسی و مذهبی متنوع ميباشد.

ما به دیدگاه های شما نیاز داشته و خواهیم داشت.